چند سوال پس از مرگ یک گردشگر
به دنبال مرگ یک گردشگر بر اثر سقوط از ارتفاعی در منطقه گردشگری «بریس» واقع در استان سیستان و بلوچستان، یک مدرس گردشگری برای روشن شدن زوایای حوادثی از این دست که در سال‌های اخیر تحت تاثیر معرفی بی‌رویه و غیراصولی جاذبه‌های گردشگری بیشتر شده است، به بررسی علت و معلول آن پرداخت.
دو روز پیش یک گردشگر از صخره مرتفع «بریس» در سواحل دریای مکران (عمان) سقوط کرد و جان باخت. این منطقه یکی از جاذبه‌های گردشگری استان سیستان و بلوچستان به شمار می‌آید که در سال‌های اخیر رفتارهای هیجانی و غیرایمن گردشگران برای گرفتن عکس در آن، با هشدارهای مکرر مواجه شده است.
صخره بریس پس از انتشار بدون ملاحظه تصاویر گردشگران و بلاگرسفرها در فضای مجازی معروف شد و یکی از نقاطی است که گردشگران در سفر به چابهار، برنامه عکس گرفتن از آن را درحالی که روی یک صخره مرتفع و مشرف به خلیج و اسکله قایق‌های صیادی ایستاده‌اند، حتما اجرا می‌کنند. در صخره بریس هیچ اقدامی برای ایمنی برای حضور گردشگر انجام نشده و نگهبان و محافظی هم ندارد. از طرفی بسیاری از گردشگران به تقلید از عکس‌هایی که بدون ملاحظه در فضای مجازی منتشر شده، سعی در تکرار همان ژست‌های مخاطره‌آمیز دارند.
محمد منظرنژاد، مدرس و فعال گردشگری و نویسنده کتاب «راهنمایی تور و قوانین و مقررات» به دنبال وقوع این حادثه در یادداشتی با عنوان «گردشگری و اهمیت مدیریت زیرساخت» که در اختیار ایسنا قرار داده، به تحلیل شرایطی که منجر به چنینی حوادثی میشود، پرداخته است.
در یادداشت او آمده است: گردشگری به عنوان یک فعالیت اقتصادی دارای اهمیت بسیاری است. شاید شنیده باشید که در یک کشور، یک منطقه قطب گردشگری است. با کمی تأمل بر مناطق هدف گردشگری می‌توان به نقش مدیریت و ایجاد زیرساخت‌های استاندارد در توسعه و پایداری گردشگری مقصد (توسعه پایدار) پی برد. باید این سوال را مورد بررسی قرار دهیم که در سال‌های قبل تا چه میزان در توسعه پایدار موفق بودیم؟
زمانی که از مدیریت زیرساخت‌های گردشگری صحبت میشود، آموزش صحیح منابع انسانی فعال در حوزه گردشگری جزء اصلی و ابتدایی یک مدیریت راهبردی است؛ چراکه دانش، آگاهی و آموزش نیروهای متخصص در گردشگری باعث پیشبرد اهداف توسعه خواهد بود. آن‌چه در توسعه و پایداری منطقه هدف برای گردشگری دارای اهمیت است، ایجاد امنیت و ایمنی در زیرساخت‌های گردشگری است. این‌که ما تا چه میزان بتوانیم رفتارهایی امن و ایمن در ارتباط با گردشگران، جامعه میزبان، آثار تاریخی و طبیعت داشته باشیم نیز از اهداف مهمی است که در آموزش‌ها می‌توان به آن دست یافت.
این مدرس گردشگری معتقد است: امنیت و آرامش، اصول اولیه در انتخاب مقصد است و مطمئنا در سفر سعی بر انتخاب مقاصدی می‌کنیم که زیرساخت‌های لازم در امنیت و آرامش گردشگر را داشته باشد؛ مثلا از زیرساخت‌های گردشگری دارای مجوز استفاده می‌کنم. در اجرای سفر از فعالان مجاز و باسابقه بهره‌مند می شوم. مطمئنا برای همه ما بسیار مهم است که راننده وسیله نقلیه مجوزها و گواهی لازم برای رانندگی را داشته باشد. برای ما مهم است که پزشک و درمانگری که به او مراجعه می‌کنیم، تخصص و مهارت کافی را در درمان بیماری ما داشته باشد. برای مشکل درمان دندان به یک دندانپزشک ماهر مراجعه می‌کنیم و از چند نفر در خصوص مهارت پزشک می‌پرسیم. حال تا چه میزان در انتخاب سفر و مقصد به دنبال مهارت و تخصص هستیم؟ آیا واقعا سفر و فعالیت گردشگری نیاز به تخصص و مهارت دارد؟ تا چه میزان معتقد هستید که در اجرای یک سفر گردشگری مهارت و تخصص یک اصل است؟
اگر تا امروز شاهد برخی حوادث در گردشگری هستیم باید بکوشیم تا ریشه‌ای در مورد آن تحقیق کنیم. باید مشکلات را ریشه‌یابی کرد و درصدد مدیریت آن برآمد. زمانی که برای بازدید به یک منطقه طبیعی می‌رویم باید بدانیم که طبیعت یک روی خشن هم دارد که می‌تواند خاطرات بدی را در ذهن‌مان به یاد آورد. در نتیجه باید در طبیعت احتیاط کرد. رفتار روزمره ما که برخی مواقع متاثر از هیجان‌زدگی است خود می‌تواند باعث بروز خطراتی باشد که هیچ‌گاه فکرش را هم نمی‌توان کرد. حال باید پرسید چگونه می‌توان رفتار هیجانی را مدیریت کرد؟
درهر کار و فعالیت و حرفه‌ای، افراد شاغل با بایدها و نبایدهای زیادی سروکار دارند که می‌توان به آن اصطلاح قانون را داد. ریشه تمام بایدها و نبایدها در هر فعالیت، خود یک تخصص و مهارت است. در سفر به نقاط مختلف با اهداف گوناگون نیاز به این مهارت دیده میشود. چرا باید کاری کرد که برای سلامت خطرساز باشد؟ در این میان به جایگاه مدیریت زیرساخت‌ها هم می‌توان اشاره کرد، برای مثال این موضوع را بررسی کنیم که چه اقداماتی برای کنترل گردشگری و فعالان گردشگری برای رعایت قوانین انجام داده‌ایم؟ آیا در منطقه هدف گردشگری زیرساخت‌های ایمن و امنی برای حضور گردشگر فراهم کرده‌ایم؟
این فعال گردشگری در ادامه این نوشتار آورده است: زمانی که برای یک مقصد به منظور طبیعت‌گردی برنامه‌ریزی گردشگری انجام می‌دهم، یکی از موضوعاتی که بررسی می‌کنم فاصله زمانی و دسترسی به اولین پایگاه اورژانس و امداد است؛ آیا درصورت بروز حادثه امکانات امدادی و اورژانس در دسترس است؟ از آن‌جا که مناطق بکر زیادی در طبیعت این سرزمین وجود دارد، هر کدام می‌تواند به عنوان یک مقصد معرفی شود، ولی آیا در معرفی مقصد مهارت لازم را داریم؟ مهارت و تخصص در معرفی مقصد از نظر بنده، بررسی اولیه برای وجود امنیت و ایمنی گردشگر است. حال به نظر شما آیا می‌توان هر جایی از طبیعت را به عنوان مقصد معرفی کرد؟
به واسطه حضور گردشگر در یک منطقه مطمئنا نیاز به ایجاد زیر ساخت دیده میشود. آیا متولی گردشگری نیازهای لازم برای ایجاد زیرساخت‌های ایمن را فراهم کرده؟ مطمئنا نمی‌توان انتظار داشت که ابتدا زیرساخت‌ها فراهم شود و بعد شروع به پذیرش و میزبانی گردشگر کرد؛ لذا در زمان مشاهده حضور و وجود گردشگر در یک منطقه و به واسطه دانش آگاهی ما نسبت به افزایش گردشگر به واسطه تبلیغات در شبکه‌های مجازی، باید اقدامات راهبردی برای پیشبرد اهداف مدیریتی انجام دهیم. برای مثال با آموزش راهنمایان بومی در مناطق هدف اقدام به مدیریت و کنترل گردشگر کنیم. همچنین می‌توانیم با قرار دادن تابلوهای احتیاط و تابلوهای اخطار در مناطق مختلف که به واسطه حضور گردشگر شناسایی شده اقدام به اطلاع‌رسانی کنیم. اگر نگاهی به جاده‌های کشور کنیم می‌بینیم که تابلوهای احتیاط در بسیاری از جاده‌ها به منظور اطلاع‌رسانی راننده‌ها قرار داده شده و یا در بیمه‌نامه اجباری وسیله نقلیه موارد تحت پوشش و استثنائاتی برای راننده نوشته شده که به راننده هشدارهای لازم را در رفتارهای غیرقانونی در رانندگی و رفتارهای هیجانی که می‌تواند حادثه‌ساز باشد و خارج از پوشش‌های بیمه‌ای را می‌دهد.
باید توجه داشت که حادثه همیشه وجود دارد و رفتار ما در بروز حادثه می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد. برخی از رفتارهای ما می‌تواند مانع از بروز حادثه شود و برخی دیگر می‌تواند حادثه‌ساز باشد؛ لذا رفتار مدیریت‌شده برای استفاده و پیاده سازی یک تخصص و مهارت یک اصل است. یک شخص ماهر و متخصص رفتاری مسؤولانه، منطقی و مدیریت‌شده دارد؛ لذا انتظار می‌رود حداقل در معرفی مناطق هدف گردشگری ناشناخته، هشدارها و موارد احتیاط توسط فعالان گردشگری اطلاع‌رسانی و آموزش داده شود و نیز متولی با نصب تابلوهای احتیاط در ابتدای مسیرهای هدف گردشگری و یا در برخی از مناطق، که حضور گردشگر مشاهده میشود اقدام کند.
زمانی که قانون مدنی را بررسی می‌کنیم می‌توان به وضوح میزان مسؤولیت را برای ارائه‌دهنده خدمات متوجه شد؛ لذا توصیه می‌کنیم در استفاده از مهارت و تخصص، مسؤولیت مدنی خود را بررسی کنید و با شناخت کامل به ایجاد زیرساخت‌های مدیریت‌شده برای امنیت و آسایش و آرامش گروه مخاطب اقدام کنید.
زمانی که ما به عنوان ارائه‌دهنده خدمات و مجری برنامه اقدام به قراردادن تابلوهای احتیاط در مسیرهای هدف گردشگری کنیم، زمانی که احتیاط‌ها و هشدارهای لازم را به گردشگران از طریق تابلوهای اطلاع‌رسانی اعلام کنیم. درصورت بروز هرگونه حادثه بر اثر بی‌احتیاطی، بی‌توجهی به علائم و یا انجام رفتارهای هیجانی مسؤولیت بر عهده کیست؟ زمانی که بیمه‌گر در ارائه خدمات اقدام به بیمه مسئولیت مدنی می‌کند و یا در خصوص بیمه شخص ثالث وسیله نقلیه، میزان پوشش و پرداخت خسارت را به احراز مسئولیت بیمه‌گذار منوط کرده و در استثنائات پوشش بیم‌هایی در خصوص حوادث ناشی از عدم رعایت قوانین، قصد و عمد بیمه‌گذار در حادثه، بالابودن ریسک رفتار بیمه‌گذار و مواردی از این دست هشدارهای لازم را ارائه می‌کند لذا مدیریت زیرساخت و ایجاد استاندارد در توسعه و پایداری هر فعالیت بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
